Słuch odgrywa niebywałą rolę w
procesie kształcenia mowy. U człowieka możemy wyróżnić trzy rodzaje słuchu: fizyczny,
muzyczny i mowny. Słuch fizyczny to zdolność odbierania przez człowieka fal
dźwiękowych z otoczenia, słuch muzyczny to umiejętność odbierania wrażeń
dźwiękowych (dzięki niemu różnicujemy podstawowe cechy dźwięku:
wysokości, barwę i siłę), natomiast słuch mowny to zdolność precyzyjnego
słyszenia i różnicowania dźwięków mowy. Prawidłowo rozwijający się słuch mowny
będzie miał wpływ nie tylko na prawidłowy rozwój mowy, ale również na umiejętność
czytania i pisania. Dlatego tak ważne jest, aby wspomagać rozwój funkcji
słuchowych od najmłodszych lat. Poniżej chciałabym Wam zaprezentować ćwiczenia
kształtujące wrażliwość słuchową oraz umiejętność różnicowania dźwięków
niewchodzących w skład mowy ludzkiej. Są one świetnym etapem przygotowawczym do
ćwiczeń rozwijających umiejętność analizy i syntezy sylabowej i głoskowej.
Ponadto ćwiczą one uwagę i pamięć słuchową. Część z zaprezentowanych poniżej ćwiczeń
możemy stosować u dzieci, które jeszcze nie
mówią, dzięki czemu kształcimy funkcje słuchowe u dzieci z opóźnionym rozwojem
mowy. Ponieważ prezentowane ćwiczenia to przede wszystkim fajna zabawa dla
dziecka i rodzica zachęcam do stosowania ich nie tylko wtedy, gdy są do tego
wskazania.
Rozpoznawanie osób po głosie
Nagraj głosy osób z otoczenia dziecka – mamy, taty, babci i poproś dziecko o pokazanie lub powiedzenie, do kogo należy prezentowany głos.
Łączenie dźwięku z obrazkiem
przedmiotu
Puść dźwięk (z płyty lub tabletu)
i poproś dziecko o wskazanie zdjęcia przedmiotu wydającego odtwarzany dźwięk, możemy
skorzystać z gotowych pomocy (np. „Dźwięki naszego otoczenia” czy „Dźwięki
przyrody” wydawnictwa Harmonia). Uwaga! Zanim dziecko zacznie odgadywać dźwięki
musi najpierw te dźwięki poznać!
Łączenie dźwięku z
przedmiotem
Zgromadź przedmioty wydające różne
dźwięki (np. suszarkę, budzik, telefon,
nożyczki itp.). Daj dziecku posłuchać dźwięków, a następnie poproś, aby się
odwróciło, włącz jedno urządzenie i poproś dziecko, aby odgadło co wydaje taki
dźwięk. Poćwiczcie pamięć – włącz po kolei dwa, trzy urządzenia, gdy dziecko
nie patrzy. Zadaniem dziecka będzie zapamiętanie co wydawało dźwięki oraz (w
kolejnym etapie) podanie kolejności pojawiających się dźwięków.
Memory słuchowe
Przygotuj kilkanaście pojemników, np. jajek po
kinder - niespodziankach (ważne, aby nie było przeźroczyste) oraz różne małe
przedmioty do ich włożenia (dzwoneczki, monety, ryż, drewniane koraliki itp).
Będą Wam potrzebne pary, dlatego każdy przedmiot musi się znaleźć w dwóch
pojemniczkach. Zadaniem dziecka będzie wysłuchanie różnic w brzmieniu
pojemników i połączenie ich w pary.
Uderzanie patykiem w
przedmioty wykonane z rożnych materiałów
Przygotuj blaszaną puszkę, drewniane,
papierowe i plastikowe pudełko itp.. Najpierw uderzamy na oczach dziecka drewnianym
patyczkiem w leżące na stole przedmioty (możecie też dać dziecku patyczek, aby
samo uderzyło
w przedmioty), dziecko słucha dźwięków i zapamiętuje, następnie odwraca
się, a rodzic/terapeuta uderzają patykiem
o przedmiot. Zadaniem dziecka jest
rozpoznać w co uderzał patyk. Podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu i tu możemy
ćwiczyć pamięć słuchową – uderz patykiem
po kolei w dwa, trzy przedmioty, gdy dziecko nie patrzy. Zadaniem dziecka będzie
zapamiętanie w co uderzał patyk oraz (w kolejnym etapie) podanie kolejności
pojawiających się dźwięków. Im dziecko starsze tym dźwięków może być coraz
więcej.
Rozpoznawanie dźwięków przedmiotów
turlanych na stoliku
Przygotuj kostkę zrobioną z
plastiku, gąbki i drewna oraz piłeczkę pingpongową, drewniany koralik
i okrągły
dzwoneczek. Rzuć każdy z przedmiotów o stół, tak aby się poturlały. Gdy dziecko
pozna dźwięki poproś, by odwróciło głowę
i odgadło jaki przedmiot turla się po stole. Gdy dziecko będzie bezbłędnie
rozpoznawało dźwięki poćwicz pamięć. Rzuć po kolei dwoma, trzema przedmiotami
(gdy dziecko nie patrzy). Zadaniem dziecka będzie zapamiętać dźwięki i
kolejność a następnie wskazać
w jakiej kolejności usłyszało dźwięki.
Słuchanie dźwięków z
najbliższego otoczenia
Wejdźcie do jakiegoś pomieszczenia
w domu, np. łazienki. Poproście dziecko, aby zamknęło oczy
i odkręćcie kran, zamknijcie
półkę, włączcie suszarkę, wysuńcie szufladę itp.. Zadaniem dziecka będzie
powiedzieć (lub pokazać) co robił rodzic.
Rozpoznawanie dźwięków
gniecionych przedmiotów
Przygotuj wszystko co „szeleści”,
np. kartkę papieru, folię aluminiową, reklamówkę, chusteczkę. Zgniataj te
przedmioty tak, aby wydawały dźwięk. Gdy dziecko posłucha dźwięków poproś, aby
się odwróciło i spróbowało rozpoznać, który z przedmiotów wydaje podany dźwięk.
Lokalizowanie miejsca, z
którego dochodzi dźwięk
Poproś dziecko, by usiadło
wygodnie na dywanie na środku pokoju. Poproś o zamknięcie oczu. Weź do ręki
dzwoneczek. Przemieść się po cichu w jakiś kąt pomieszczenia. Poruszaj
dzwonkiem. Zadaniem dziecka będzie, bez otwierania oczu, wskazać ręką skąd
dochodzi dźwięk.
Rozpoznawanie dźwięków
długich i krótkich
Przygotuj instrument (najlepiej
pianinko, flet), jeśli nie masz ściągnij aplikację na tablet lub smartfon.
Pokaż dziecku, że dźwięki mogą być długie (naciskamy dowolny klawisz i
przytrzymujemy kilka sekund – nie jesteśmy muzykami, nie bawimy się w półnuty i
ćwierćnuty ;-)) i krótkie (naciskamy klawisz przez sekundę). Graj dziecku
dźwięki – jeśli usłyszy długi dźwięk podnosi długą wstążkę, jeśli krótki –
krótszą. Ćwiczenie się sprawdzi jeśli dziecko rozumie pojęcia: długi, krótki.
Gdy już prawidłowo rozpoznaje zagraj 2, 3 dźwięki, np. długi, krótki, krótki.
Poproś dziecko by ułożyło wstążki odpowiadające zagranym dźwiękom (w tym
przypadku wstążka długa, krótka, krótka). Dzięki temu poćwiczymy pamięć
słuchową.
Rozpoznawanie dźwięków niskich i wysokich
Tym razem będziemy grali dźwięki
niskie i wysokie. Gdy dziecko usłyszy dźwięk wysoki podnosi ręce do góry, gdy
niski – kuca. I jak wyżej… jeśli już rozpoznaje dźwięki ćwiczymy pamięć – gramy
dwa, trzy dźwięki, np. wysoki, niski, wysoki a dziecko odpowiednio podnosi
ręce, kuca, podnosi ręce.
Rozpoznawanie dźwięków z
dalszego otoczenia
Połóżcie się wygodnie na dywanie.
Zamknijcie oczy. Przez minutę leżcie wsłuchując się w odgłosy dobiegające
z
zewnątrz, np. śpiew ptaków, tramwaj, autobus, chodzenie po schodach. Ćwiczenie
wbrew pozorom nie jest łatwe, bo dzieci nastawiają się na słuchanie tego co
jest w pomieszczeniu.
Rozpoznawanie dźwięków
instrumentów
Przygotujcie instrumenty (np.
tamburyno, grzechotkę, trójkąt – możecie też wykorzystać instrumenty zrobione
przez Was samych). Dziecko zapamiętuje dźwięki wydawane przez poszczególne
instrumenty, odwraca głowę i słucha na czym gra rodzic/terapeuta. Zadaniem
dziecka jest rozpoznać instrument. Możemy również zagrać na dwóch, trzech a
nawet (w przypadku starszych dzieci) czterech instrumentach – dzięki temu
poćwiczymy pamięć słuchową.
Zabawa „Znajdź mnie”
Jest to propozycja usprawniania
uwagi słuchowej dla dzieci w młodszym wieku szkolnym na zajęciach grupowych.
Dzieci dobierają się w pary, ustalają wspólne słowo, dzięki któremu będą próbowali
się znaleźć. Następnie wszyscy rozchodzą się po sali, zamykają oczy i próbują
znaleźć swojego kolegę po głosie w czasie powtarzania ustalonego wcześniej
słowa.
Zabawa „Odgadnij hasło”
Tę zabawę pamiętam ze zbiórek
harcerskich. Stosowałam ją później wielokrotnie na zajęciach grupowych dla
dzieci dyslektycznych. Dzielimy grupę na trzy zespoły. Jeden zespół staje pod
jedną ścianą sali, drugi po środku sali, a trzeci pod ścianą przeciwległą do
zespołu pierwszego. Zespół pierwszy wymyśla hasło, które będzie musiał
przekazać zespołowi trzeciemu. Przekazanie hasła utrudniać będzie zespół drugi.
Zespół pierwszy na hasło start zaczyna krzyczeć swoje hasło, zespół drugi w tym
czasie tak krzyczy, aby nie usłyszał tego zespół trzeci. Przy tej zabawie jest
mnóstwo frajdy, ale nie róbcie tego w czasie lekcji…;-)
Różnicowanie liczby dźwięków
Rodzic/terapeuta klaszczą lub uderzają w bębenek, a dziecko liczy ile
było klaśnięć czy uderzeń. Zadanie dobre dla 6-latków jak i nastolatków. Będzie
tylko inna liczba uderzeń i inne tempo (dzieciom młodszym klaszczemy powoli,
starszym w różnym tempie – raz wolniej, raz szybciej).
Zabawy z rytmami:
- Wystukaj dziecku rytm (np. dwa uderzenia o stół - trzy tupnięcia – jedno klaśnięcie lub klaśnięcie – pauza – dwa klaśnięcia – pauza – jedno klaśnięcie) i poproś dziecko o odtworzenie. Rytm musi być dostosowany do możliwości dziecka – zaczynamy od prostych, stopniowo zwiększając stopień trudności.
- Przygotuj figury geometryczne, każdej z nich przyporządkuj ruch, np. koło – tupnięcie, trójkąt – klaśnięcie, kwadrat – uderzenie ręką o stół). Ułóż figury przed dzieckiem w określony sposób i poproś dziecko o odtworzenie rytmu na podstawie schematu graficznego zgodnie z ustaloną zasadą – jaka figura odpowiada jakiemu dźwiękowi.
- Zaprezentuj dziecku określony rytm (np. klaśnij, tupnij i uderz o stół dwa razy). Poproś dziecko, by ułożyło figury geometryczne zgodnie z ustaloną zasadą – jaka figura odpowiada jakiemu dźwiękowi.
- Przygotuj klocki. Ułóż z nich określony rytm, np. ** ***. Poproś dziecko o wyklaskanie podanego rytmu. Gdy klocki leżą blisko siebie klaszczemy szybko bez pauzy, gdy jest przerwa pomiędzy klockami to musimy zrobić pauzę. Zamiast klocków możesz użyć nakrętek, kasztanów, żołędzi itp.
- Wystukaj na bębenku prosty rytm, np.. dwa klaśnięcia, pauza, 1 klaśnięcie. Zadaniem dziecka jest odtworzenie tego rytmu z pomocą klocków (** *).
Przyjemnej
zabawy!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz